Yarık damak dudak, yaklaşık 1000 çocuktan 1'inde görülen bir durumdur. Anne karnındaki bebeğin gelişimi anında 8-12. Haftalarda tespit edilebilecek, gelişim bozukluğu kaynaklı olarak ortaya çıkan bir tür anomalidir. Böyle bir sorun ile dünyaya gelen bebeklerde erken dönemlerde yaşanan en önemli sorun beslenme güçlüğüdür. Yarık damak dudak hastalığı bulunan çocuğun beslenme gelişiminde yavaşlık görülür ve çocuk diğer çocuklara nazaran daha fazla alt ve üst solunum yolu enfekiyonuna maruz kalır. Oldukça sık rastlanılan bu sorun iyi bir cerrah ve ekip çalışması ile tam anlamıyla tedavi edilebilir. Tedaviden sonra çocuk normal hayatına diğer çocuklar gibi devam eder.

Yarık damak dudağın neden meydana geldiği detaylı bir şekilde araştırılmıştır. Meydana gelme nedenleri arasında hem genetik yatkınlık hem de çevresel faktörler bulunmaktadır. Genetik olarak gelişen yarık damak dudak vakalarının %5-10 olduğu saptanmıştır. Aile içinde yarık damak dudak vakası varsa bebekte bu durumun gelişme olasılığı oldukça yüksektir. Aile içinde bu tür bir sorun yoksa bile oluşan yarık, mutant genler, kromozomal delesyonlarla veya trisomy D ve Trisomy E gibi sendromal anomalilerle birlikte izole genetik anomali ile oluşum gösterebilir.

Çevresel etkenler genetik etkenlerden daha fazla yarık damak dudak üzerinde etkilidir. Anne gebeliğinin ilk üç ayında kızamıkçık hastalığı yaşamışsa bu rahatsızlığa yol açabilir. Sigara kullanımı ve vitamin eksikliği yine yarık damak dudağa neden olabilir.

Yarık damak dudak vakalarında dikkat edilmesi gereken en önemli husus, anne ya da babanın bir suçunun olmamasıdır. Halka arasında böyle bir sorunla dünyaya çocuk getirdiği için anne suçlanabilir. Fakat bu kesinlik yanlış bir tutumdur.

Yarık damak dudak gebelik döneminde her zaman fark edilemeyebilir. Birçok anomali ultrason ya da farklı tetkiklerle fark edilse de yarık damak dudak vakalarının yalnızca %25'i tespit edilebilmektedir.

Yarık damak farklı şekillerde gelişebilir. Tam yarık, yalnızca diş arkında yarık, yumuşak damak yarığı, küçük dil yarığı gibi farklı şekillerde gelişebilir. Bazen de yarıklar submukoz yarıklar şeklinde gelişebilir. Bu yarıklar yalnızca plastik cerrahlar tarafından tespit edilebilir. Bu yarık çocuğun konuşmasında yaşadığı sorunlar sayesinde hastaneye başvurulduğunda araştırmalar sonucu ortaya çıkar. Tedavisi için bebeğin büyümesi beklenir. Tedavide amaç düzgün konuşmadır.

Yarık damak tedavisinde amaç, işitmenin korunabilmesi, orta yüz büyümesinde sorun yaşanmaması, konuşma kabiliyetinin geliştirilmesi, estetik bakımdan sorunun ortadan kaldırılması ve hava-su geçirmez bir valv oluşturulmasıdır.

Yarık damak ameliyatından sonra tedaviye nazaran daha zordur. Ameliyattan sonra ağız içinde ufak çaplı bir kanama oluşabilir. Bu kanama çocukta boğulmaya neden olabileceğinden çocuğun çok iyi takip ve kontrol edilmesi gerekir. Aynı şekilde dilin şişmesi ile arkaya kaçması yine çocukta boğulmaya sebep olabilir. Çocuk ameliyattan sonra ilk 3-5 ay berrak gıdalarla beslenmelidir. Bakım ne kadar zor olsa da operasyon nedeniyle ağız içinde oluşan yaraların iyileşme süreci 4-5 gün kadardır.

Yarık dudak tedavisinde amaç yüz hatlarının normale çevrilmesidir. Dudak herkes için hem kozmetik hem de fonksiyonel bir organdır. Bu nedenle operasyonda amaç kozmetiği ve fonksiyona yönelik yapılmaktadır. Yarık dudak vakalarında genelde burun deformitesi de görülebilir. Bu nedenle operasyonda dudak kasları ile dudak mukoza ve derisinin de simetrik bir şekilde oluşturulması gerekir. Burun deliklerinin simetrisi, yeterli burun ucu projeksiyonu, burun kanatları operasyonda göz önünde bulundurulur.

Ameliyattan sonra hasta ertesi gün taburcu edilir. Bebek ameliyat günü dahil oturularak kaşık ile beslenir. Kesi hatlarının kesinlikle temiz tutulması mama ya da herhangi bir şey yüzünden kirlenmemesi gerekir. Kesiler her gün antibiyotik içerikli kremlerle pansuman yapılmalıdır. Yaraların kuru kalması önemlidir.